Bardzo bogate godzinki księcia de Berry to bogato iluminowany rękopis godzinek zamówiony przez księcia Jeana de Berry (1340 – 1416). Jest uproszczoną formą brewiarza przeznaczonego do indywidualnej modlitwy w kanonicznych godzinach dnia liturgicznego. Równocześnie jako przedmiot bogato zdobiony świadczyły o zamożności i randze ich właściciela. Prace nad godzinkami rozpoczęli w 1411 roku bracia Limbourg (1380 – 1416), niestety przerwała je śmierć w 1416 roku w wyniku zarazy dżumy. Bracia zdążyli wykonać ok. 65 miniatur. Po śmierci księcia de Berry, rękopis przeszedł w ręce jego córki, hrabiny d’Armagnac. W latach 80. XV wieku stał się własnością książąt sabaudzkich i wówczas, na zlecenia Karola I (1468 – 1490), w 1485 roku do prac przy iluminacjach przystąpił Jean Colombe (1430 – 1493) oraz Barthélemy d’Eycka (1444 – 1470). [1]

Bardzo bogate godzinki są dziełem wybitnym, szczytowym osiągnięciem XV wiecznego miniatorstwa. „Wyczucie natury, wsparte głębokim realizmem, pola i rośliny, lasy i zwierzęta, sceny z życia codziennego znakomicie wtopione w tło i przedstawione w najlepiej dobranym oświetleniu, kompensują to wszystko, co w manieryzmie gotyckim mogło być zbyt wydelikacone. Dzięki darowi bystrej obserwacji, bracia Limburg pierwsi odtworzyli linią i kolorem noc, cienie rzucane przez przedmioty, śnieg, burzę na morzu, z drobiazgową wiernością odtwarzali zamek, drzewo, tkaninę, włosy, klejnoty. Ten realizm przedmiotów zachowuje doskonałą czytelność w rytmicznej, niezwykle wytwornej równowadze, dzięki czemu dzieło braci Limburg, chociaż nie byli Francuzami z urodzenia, łącząc marzenie z codziennością, stało się jednym z najważniejszych źródeł malarstwa francuskiego”.[2] 

Oprócz ilustracji towarzyszących tekstom godzinek, rękopis zawiera kalendarz z całostronicowymi miniaturami na każdy miesiąc. Strona taka zawiera wyobrażenie sceny, typowej dla danego miesiąca oraz kalendarz słoneczny z zodiakami i planetami. Ilustracje obrazują zależność człowieka od przemian zachodzących w przyrodzie oraz hierarchiczność, na której oparty jest świat. Miniatury te cechuje połączenie typowo niderlandzkiego realizmu, wnikliwej obserwacji i drobiazgowości z wytwornością i dworskim stylem, charakterystycznymi dla gotyku międzynarodowego. Ilustracje te, namalowane w czystych i nasyconych barwach, cechuje duża dekoracyjność. Do stworzenia godzinek użyto wysokiej klasy pergamin lub welin, złoto oraz pigment, który wytwarzano z minerału pochodzenia naturalnego jakim jest lapis lazuli. Szczegółowa praca wymagała bardzo małych pędzli i prawdopodobnie soczewki.

[1]  K. Secomska, Mistrzowie i książęta, Warszawa 1972, s. 14 – 25

[2] J. P. Couchoud, Sztuka francuska I, Warszawa 1981, s. 166.

.